สังคมในอุดมคติ

Sir Karl Raimund Popper (28 July 1902 – 17 September 1994)

ทุกคนเคยฝันถึงสังคมในอุดมคติกันมั้ยครับ หรือว่าฝันถึงแต่สาวๆในอุดมคติ ขาว สวย หมวย เอ็กซ์ อะไรประมาณนั้น(ใครกันแน่เนี่ย) หรือฝันถึงนวัตกรรมใหม่ๆในอุดมคติ ที่จะเปลี่ยนแปลงโลกในอนาคต(ว่าไปนั่น)

แต่สังคมหรือรัฐในอุดมคติพวกเนี้ยก็มีนักคิดที่เค้าคิดกันไว้หลายแบบหลายอย่างแล้ว คอมมิวนิสต์ก็แบบนึง เสรีนิยมประชาธิปไตยก็แบบนึง แล้วแบบไหนจะดีที่สุดล่ะเนี่ย ผมเห็นด้วยกับแนวคิดของอีตาลุงข้างบนนั่นน่ะ เขาคือ คาร์ล ปอปเปอร์ เป็นนักปรัชญาวิทยาศาสตร์ชาวออสเตรีย แกไปทำงานอยู่ที่อังกฤษไปสอนหนังสือ แล้วก็เขียนหนังสือไว้หลายเล่ม คุณลุงปอปเปอร์เนี่ยแกมองว่าความจริงแท้นั้นไม่มี ในทางการเมืองนั้น ใครจะอ้างว่าทัศนะของตัวเองถูกที่สุดทั้งหมดนั้นไม่มีเหตุผลรองรับได้ การเมืองก็เหมือนกับวิทยาศาสตร์เป็นสิ่งที่เปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ดังนั้นเราจึงไม่มีทางสร้างสังคมในอุดมคติแบบใดแบบหนึ่งขึ้นมาได้ เราต้องพยายามแก้ปัญหาไปตลอดเวลา แต่แกเห็นว่า สังคมที่ผู้สร้างนโยบายจะแก้ปัญหาในเชิงปฏิบัติได้ดีที่สุดคือ สังคมเปิด(Open Society)

แล้วสังคมเปิดคืออะไรกันล่ะเนี่ย

คุณลุงปอปเปอร์เขียนไว้ในหนังสือชื่อ The Open Society and Its Enemies ซึ่งเขาเสนอถึงลักษณะของสังคมปิด คือ มีลักษณะที่เป็นประวัติศาสตร์นิยม อันเป็นการศึกษาข้อมูลในประวัติศาสตร์ และไปกำหนดเหตุการณ์ในอนาคต ส่วนลักษณะอีกประการหนึ่ง สังคมปิดเป็นสังคมที่มีชีวิต โดยการทำให้ทุกชีวิตถูกเกี่ยวโยงกันเป็นหน่วยร่วมกันขึ้นต่อรัฐ

ส่วนลักษณะของสังคมเปิด ปอปเปอร์ เห็นว่าควรมีพื้นฐานว่า อำนาจ รัฐไม่ควรอยู่ในมือใครกลุ่มหนึ่งกลุ่มใด โดยรัฐก็ควรควบคุมระดับเสรีภาพไม่ให้มีการแทรกแซงในเรื่องเศรษฐกิจและชีวิต ทางสังคมมากเกินไป และให้ผู้คนมีสิทธิ์เข้ามีส่วนร่วมในสถาบันต่างๆ ที่รัฐสร้างขึ้นได้ อีกทั้งยังสามารถวิพากษ์วิจารณ์ความคิดต่างๆ ได้โดยเสรี และสังคมแบบนี้เป็นสังคมที่ไม่มีการเปลี่ยนแปลงที่รุนแรง (อาจหมายถึงการปฏิวัติ) แต่ทั้งนี้ปอปเปอร์ก็ไม่ได้ชี้ชัดลงไปว่า สังคมเปิดนั้นเป็นสังคมประชาธิปไตย แต่อย่างใด

ผมว่าสังคมที่ยอมรับการอภิปราย การวิพากษ์วิจารณ์ เปิดกว้างทางความคิด เป็นสังคมที่ดีนะครับ มีอะไรก็คุยกัน แลกเปลี่ยนความคิดกัน น่าจะทำให้ไม่เกิดปัญหาความขัดแย้งหลายๆเรื่องเหมือนอย่างที่เราเห็นในปัจจุบัน

ทุกคนมีสิทธิเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น ผมว่ามนุษย์ทุกคนมีเหตุผลนะครับ น่าจะพูดกันด้วยเหตุด้วยผลได้ ไม่ควรมีการใช้กำลัง ใช้อำนาจ อะไรต่างๆทำร้ายกัน เราไม่ควรเป็นสังคมปิดที่ยึดติดกับประวัติศาสตร์มากเกินไป เราก็รู้นี่ครับว่าประวัติศาสตร์น่ะ มันเขียนขึ้นตามเจตนารมย์ของผู้เขียน ไม่ใช่ข้อเท็จจริงเสมอไป ดังนั้นผมจึงคิดว่าOpen Society นี่แหละที่เป็นสังคมในอุดมคติของผม ยิ่งคุยกันมาก แลกเปลี่ยนความคิดกันมาก ยอมรับความเห็นต่างซึ่งกันและกัน ก็จะพัฒนาทั้งความรู้และจิตใจของปัจเจกและสังคมไปด้วย คนเราเห็นต่างได้ครับ แต่ต้องมีเหตุผล และต้องยอมรับเหตุผลซึ่งกันและกัน อย่ามองคนอื่นในแง่ลบไปหมด ฟังเหตุผลของคนอื่นบ้างว่าเป็นเหตุผลที่ยอมรับได้หรือไม่ มองในมุมเราอาจจะไม่เข้าใจเขา แต่บางครั้งเราไปยืนอยู่ในมุมของเขาเราก็จะเข้าใจเองแหละครับ อยู่ที่ว่าเราจะมีใจเปิดกว้างยอมรับความคิดเห็นที่แตกต่างหรือเปล่า เท่านั้นเอง

เหมือนปัญหาที่เราเห็นกันอยู่ ความแตกแย้งที่เกิดขึ้น ประชาธิปไตยเนี่ย เค้าว่า คนเรามีสิทธิเสรีภาพที่จะแสดงความคิดเห็น แต่ก็ต้องยอมรับความเห็นต่างด้วย คำว่ายอมรับเนี่ยมันได้แปลว่าเราแพ้หรือเราผิดนะครับ เพราะฉะนั้นถ้าไม่อยากให้ความแตกแย้งดำเนินเรื่อยไป เราก็น่าจะสนใจเรื่องการยอมรับความเห็นต่าง มากกว่าผลประโยชน์ ไม่ใช่มองว่าอีกฝั่งที่ไม่คิดเหมือนเราเขาผิด และเราถูก เพราะเขาแพ้เราเลยมีความชอบธรรม เราเลยเป็นความถูกต้อง คนเรามีสิทธิเท่าเทียมกันครับ มีคุณค่ามีศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์เหมือนๆกัน ต่างกันตรงหน้าที่ของแต่ละคนต่างกัน เลยดูเหมือนคนเราสูงต่ำไม่เท่ากัน ถ้ายอมรับความต่างได้ ก็จะอยู่ร่วมกันได้

ไม่ยากนะครับจริงๆแล้วเนี่ย

"คนถูกฆ่าเนื่องจากความโง่เขลามากกว่าจากความชั่วร้าย"

คาร์ล ปอปเปอร์